خلاصه محتوا:
در این محتوا ویژگیهای «صالحین» را در دو مقام «عدل» و «فضل» توضیح داده می شود. اهل عدل کسانی هستند که حق‌پذیر، منصف، شاکر، صادق، امین در اموال و اسرار و تعهد دار به وعده‌های خود می‌باشند. اهل فضل، افزون بر این‌ها، با مدارا و صبر زندگی می‌کنند، بخشنده و حامی ضعیفان‌اند، خوش‌نیت و خیرخواه دیگران بوده و با عطوفت و خوش‌رویی رفتار می‌کنند.
صالح واقعی علاوه بر این صفات، اهل خلوت و انس با خداست که در این حالت سه ویژگی بلندهمتی، قناعت و محاسبه نفس در او شکل می‌گیرد. این ویژگی‌ها مقدمه «احساس حضور» در سلوک معنوی هستند. در این نگاه، کسی که همه وجود و نیتش برای خدا باشد، مشمول لطف کامل الهی خواهد شد.
در ادامه به دعا اشاره و توضیح داده می شود که برخی دعاها در دنیا مستجاب نمی‌شوند ولی در آخرت ذخیره می‌شوند، بعضی با تاخیر، برخی باعث آمرزش گناهان، بعضی دفع بلا، و برخی به جای نعمت دیگری مستجاب می‌شوند. وابستگی بیش از حد به امور دنیوی، انسان را پراکنده و از وحدت وجود دور می‌کند.
در مسیر سلوک نیاز به «استاد حقیقی» وجود دارد؛ استادی که دلسوز و همچون طبیبی جست‌وجوگر برای درمان روح باشد، صاحب نفس و دارای ولایت تکوینی که بتواند روح انسان را سیر دهد. برای رفع فقر مادی نیز چند راهکار ارائه می‌شود: نماز اول وقت با حضور قلب، استغفار مداوم، صدقه دادن و حمایت و تبلیغ دین.
مردم از نظر کسب و مصرف در چهار گروه‌اند:
۱. کسب حلال و خرج در حلال (عاقل)،
۲. کسب حرام و خرج در حرام (سفیه)،
۳. کسب حلال و خرج در حرام (سفیه)،
۴. کسب حرام و خرج در حلال (سفیه‌تر از همه).
در پایان، عواملی که باعث جلب عنایت الهی می‌شود شامل نماز شب، محبت به انسان‌ها، تواضع، و رعایت حرمت و محبت به اولیای الهی بیان می‌شود.
آغاز محتوا:
در این محتوا موضوع «ویژگیهای صالحین» و نیز نکاتی پیرامون دعا مطرح می‌شود.
- ویژگیهای صالحین: مقام عدل
صالحین به مقام عدل می‌رسند و این نخستین ویژگی ایشان است. دستیابی به مقام عدل مستلزم برخورداری از صفات زیر است:
1- حق‌پذیری و انصاف
2- شکرگزاری و قدرشناسی
3- صداقت و راستگویی
4- امانت داری در اموال دیگران
5- امانت داری در اسرار و آبروی دیگران
6- پایبندی به وعده و سخن خود
این صفات به جنبه انسانی و انسانیت فرد بازمی‌گردد.
- ویژگیهای صالحین: مقام فضل
پس از مقام عدل، صالحین به مقام فضل می‌رسند. معیارهای مقام فضل عبارت است از:
1- مدارا و گذشت
2- صبر و بردباری در زندگی
3- بخشندگی و کرامت
4- حمایت از ضعیفان
5- خوش بینی، حسن نیت و خیرخواهی دیگران
6- عطوفت، مهربانی و خوش رویی
- اهل خلوت و انس:
کسی که دارای این ویژگی‌ها باشد، به درجه «آدمیت» می‌رسد و اهل خلوت و انس با خدا می‌گردد. در چنین خلوتی سه ویژگی مهم پدید می‌آید:
1. بلندهمتی
2. قناعت و کفاف
3. محاسبه نفس
این سه ویژگی موجب «احساس حضور» در انسان می‌شوند که آغاز سلوک معنوی به شمار می‌آید.
- مفهوم «من کان لله»:
سلوک با این اصل تعریف می‌شود که: «هر کس برای خدا باشد، خدا نیز برای او خواهد بود.» بدین معنا که اگر تمام وجود، اعمال، کارها و نیت انسان برای خداوند باشد، خداوند نیز با تمام لطف خود به او عنایت می‌کند.
- دعا و اقسام اجابت:
انسان برای برآوردن نیازهای خود به خداوند توسل می‌جوید. دعاها گاه در دنیا مستجاب نمی‌شوند و در آخرت ذخیره خواهند شد. گاه اجابت آن‌ها به مصلحت نیست و با تأخیر انجام می‌گیرد. برخی دعاها سبب آمرزش گناهان مومنین، برخی باعث دفع بلا و برخی موجب دریافت نعمتی جایگزین می‌شوند.
- تعلقات دنیوی و آثار آن:
وابستگی انسان به هر چیز، چه خوردنی، چه پوشاک، چه منصب و ریاست، موجب اسارت و پراکندگی وجودی او می‌شود و وحدت شخصیتش را کاهش می‌دهد.
- ضرورت استاد سلوک:
برای پیمودن مسیر سلوک، وجود استاد حقیقی ضروری است. استاد حقیقی همانند طبیبی که همواره در جستجوی بیمار روحانی برای یاری است، توانایی سیر دادن روح انسان را دارد و صاحب نفس بوده و از ولایت تکوینی برخوردار است .
- رفع فقر مادی:
برای رفع فقر مادی، حضور قلب در نماز اول وقت، استغفار مداوم، صدقه دادن و حمایت و تبلیغ دین خداوند توصیه شده است.
- گروه‌های چهارگانه در کسب و مصرف:
مردم از نظر حلال یا حرام بودن کسب و نحوه مصرف به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
1. کسب از حلال و خرج در حلال (عاقل)
2. کسب از حرام و خرج در حرام (سفیه)
3. کسب از حلال و خرج در حرام (سفیه)
4. کسب از حرام و خرج در حلال (سفیه تر از همه)
- عوامل جلب توجه و عنایت الهی
از جمله عواملی که موجب جلب توجه خداوند است:
– نماز شب
– محبت به دیگر انسان‌ها
– تواضع و فروتنی (هر کس نسبت به دیگران فروتنی کند، خداوند او را رفعت می‌بخشد)
– محبت و رعایت حرمت انسان‌های نیک و اولیای الهی
