خلاصه محتوا:
در این محتوا به ارائه نگاه جدیدی به شریعت می پردازیم که در آن «احکام تشریعی» با «واقعیات تکوینی» در یک مسیر و هماهنگی کامل دیده می‌شوند. اساس محتوا این است که شریعت نه فقط مجموعه ای از قوانین برای زندگی دنیوی، بلکه برنامه ای جامع برای سیر و حرکت انسان در شبکه هستی و رسیدن به قرب الهی است.
در این دیدگاه عرفانی و معنوی، هدف اصلی از اجرای احکام شریعت، شناخت خدا و تقرب به ذات حق است؛ نه صرفاً تأمین منافع مادی. این نگاه، جهان و انسان و خدا را یک مجموعه به‌هم پیوسته می‌بیند که همه اجزای آن با یک ارتباط ذاتی در «شبکه خلقت» قرار دارند. هر فعل، نیت، گفتار و حالت روحی انسان، بازتابی بی‌نهایت در کل این شبکه دارد. بنابراین حتی یک عمل کوچک، اثرات فراگیر و بی‌نهایت بر هستی برجای میگذارد.
تأکید می‌شود که همه احکام الهی تجلی حکمت و ربوبیت خداوند هستند و مطابق نظام حکیمانه هستی جعل شده‌اند. نیت قربت به خداوند، رکن اساسی همه عبادات است و هم شرط صحت و هم شرط کمال آن محسوب می‌شود. هدف و نیت در عبادت یک حقیقت واحد است و آن رسیدن به حقیقت الهی است.
از دیدگاه توحیدی، خداوند جهان را مطابق فطرت و شبکه قوانین تکوینی خلق کرده و احکام شریعت را نیز منطبق با همین ساختار وضع نموده است. هیچ حکم شرعی مخالف قوانین تکوینی نیست و همه آن‌ها انسان را در مسیر هماهنگی با عالم و حرکت به سوی حق قرار می‌دهند. حتی جزئی ترین احکام، مانند شیوه ذبح حیوان، هماهنگ با حقایق تکوینی است.
در نهایت، شریعت به عنوان یک برنامه کامل و منسجم، همه ابزارهای لازم برای حرکت از عالم ماده تا مقام فنا و بقاء الهی را فراهم کرده و مسیر عرفانی انسان را در چارچوب منطبق با قوانین هستی ترسیم می‌نماید.
- مقدمه و آغاز محتوا:
در ابتدا موضوع «نگاهی نو به شریعت» معرفی می‌شود. منظور از این نگاه نو، بررسی ارجاع احکام تشریعی به قوانین تکوینی و نیز مفهوم «سیر در تکوین عالم با عمل به احکام شریعت» است. به بیان دیگر، این رویکرد، شریعت را وسیله ای برای حرکت در مسیر حقیقت آفرینش می‌داند.
- تأثیر نگاه جدید بر انتخاب و رویکرد به شریعت:
نوع نگاه انسان به شریعت تاثیر در انتخاب انسان خواهد داشت و انسان متناسب با نوع نگاهش به شریعت نوع مواجه و انتظاراتش از شریعت مشخص می شود. نگاه تازه به شریعت، نحوه انتخاب و انتظار انسان از آن را تعیین میکند. اگر این نگاه، عرفانی و معنوی باشد، شریعت در نظر فرد ابزاری برای شناخت خداوند و تقرب به ذات حق خواهد بود. این رویکرد متفاوت از دیدگاهی است که دین را صرفاً وسیله ای برای رفع نیازهای مادی و دنیوی می‌داند. پس در دیدگاه طریقتی و سلوکی به شریعت، انسان شریعت را می خواهد تا تقرب به ذات الهی پیداکند.
- ارتباط انسان، خدا و جهان در نگاه عرفانی:
در منظر عرفانی، انسان، خدا و جهان به عنوان یک کل به هم پیوسته در نظر گرفته می‌شوند. در این نگاه، باید هستی را همانند یک شبکه دید که همه اجزا، ارکان، شاخه‌ها و مراتب آن به صورت درونی و ذاتی با یکدیگر مرتبط اند. این ارتباط وجودی، وحدتی را در سراسر عالم جاری می‌سازد.
- احکام الهی به مثابه تجلی حکمت و ربوبیت:
حکمت الهی در وحدت و شبکه ای بودن نظام هستی ظهور یافته است. احکام الهی نیز تجلی همین حکمت و ربوبیت هستند. این احکام بر اساس اسماء و صفات الهی وضع شده اند تا انسان را به خدا و اسماء او نزدیک سازند. در نتیجه، هر حکم شرعی باید با نیت قربت به خداوند انجام شود.
- نیت قربت به عنوان اساس عبادت:
مهم ترین مطلب در عبادت قصد و نیت در آن می باشد. تاثیر عبادت از رعایت آداب عبادت و هم از قصد قربت ریشه می گیرد. هیچ نیتی جایگزین نیت قرب نباید شود نیت قربت نه تنها شرط کمال عبادت، بلکه شرط صحت آن نیز به شمار می‌رود. هدف عبادت و نیت عبادت در حقیقت یکی است: رسیدن به ذات الهی. شرط اساسی اثرگذاری عبادت، هم رعایت آداب آن و هم داشتن نیت خالصانه قربت است.
- پیوند اعمال انسان با شبکه هستی:
از آنجا که جهان دارای ساختاری شبکه ای است، هر عمل، نیت، گفتار، صفت و حتی ادراک انسان بازتابی بی‌نهایت در سراسر هستی دارد. یک عمل نیک یا بد نه تنها در وجود فاعل اثر میگذارد، بلکه تجلی آن در کل عالم منتشر می‌شود. این تأثیرات بی‌حد و مرز، ناشی از پیوستگی ذاتی اجزای عالم است. همچنین ادراک واحد و فهم ما از هر چیز بازتاب بی نهایت دارد چون نظام عالم شبکه ای است. ابتدا عمل ، فعل، نیت و ادراک ما و مَلَکات ما هم فضائل و هم رذائل عینیت با روح ما پیدا میکند اگر عمل صالح باشد روح را نورانی و اگر گناه باشد روح را ظلمانی می کند و سپس وقتی خارج می شود از طریق زبان، عمل ، نیت، خلق و خوی ما، در کل عالم هستی تاثیر میگذارد و بازتاب بی نهایت درعالم دارد.
- احکام شریعت در هماهنگی کامل با قوانین تکوینی:
باتوجه به نکات ذکر شده در فوق هر فرمان الهی، کامل ترین و جامع ترین دستور برای رسیدن به خداست، زیرا بر پایه علم، حکمت و ربوبیت نامتناهی بنا شده است. احکام شریعت همواره مطابق روابط تکوینی و قوانین هستی هستند و هیچ کدام آن‌ها را نقض یا محدود نمی‌کنند. احکام شریعت روح ما را در مدار تکوین قرار می دهد و متناسب با عالم هستی روح را شکل می دهد . خداوند تمام روابط تکوینی عالم را براساس ربوبیت و علم خودش تنظیم کرده است و ازطرفی احکام و برنامه های شریعت را هم براساس ربوبیت و احکام ، شاکله و برنامه های خود تنظیم کرده است. در نتیجه عالم و برنامه های شریعت براساس شاکله حق تنظیم شده اند و حتی احکام جزئی همچون شیوه شرعی ذبح حیوان با ساختار تکوینی عالم سازگار است.
این یک سر توحیدی هست که هر حکم تشریعی با روابط تکوینی هماهنگ هستند و در یک راستا اند. هیچ حکم تشریعی، قانون تکوینی را ابطال و محدود نمی کند و متضاد همدیگر نیستند . به عبارت دیگری عمل در تشریعیات سیر در تکوینیات ایجاد می کند.
هر حکم تشریعی متناسب با بی نهایت روابط تکوینی هست. برای نمونه وقتی خداوند نماز را جعل می کند برای انسان ، زمانی که انسان نماز را اقامه می کند هماهنگ
می شود با کل نظام خلقت که در واقع در راستای تکوینیات هست.
- شریعت به عنوان برنامه جامع سیر الی الله:
تمام آنچه انسان برای سیر از عالم ماده به سوی مقام فنا و بقاء الهی نیاز دارد، در دین و شریعت قرار داده شده است. شریعت، برنامه‌ای کامل برای سیر و سلوک عرفانی و هماهنگی کامل با نظام آفرینش است و خداوند شریعت، نظام هستی و خود انسان را براساس یک فطرت واحد آفریده است.
