خلاصه محتوا:
در این محتوا با عنوان «کد فهم خواب» به تبیین نسبت معنا و صورت در ساختار خواب پرداخته می شود و آن راهی برای درک نحوه تجلی حقایق عالَم عقل در مرتبه مثال و خیال انسان معرفی می شود. اساس موضوع بر این است که هر صورتی که در خواب مشاهده می‌شود، ریشه در حقیقتی دارد که در عالم عقل یا عالم اسماء ثابت است و آن صورتِ مثالی، مظهر و تمثّل همان معنا و حقیقت غیبی است.
دو عامل در شکل گیری صورت‌های رؤیایی نقش دارند: نخست، حقیقتی که از عالم غیب نزول می‌یابد و در قوه خیال تمثّل می‌یابد؛ دوم، ملکات و صفات روحی بیننده خواب که نحوه ظهور آن معنا را تعیین می‌کند. از آن‌جا که در عالم تکوین «جزاء» عین «عمل» است و جهان بر قاعده «وفاق و وفا» استوار است، میان هر عمل و نتیجه‌اش و نیز میان هر معنا و صورت مثالی، تناسبی ذاتی برقرار است.
این تناسب درک رمز تعبیر خواب را می‌گشاید: همان‌گونه که تناسب اعضای بدن چهره‌ای متناسب پدید می‌آورد، در کل عالم نیز هر چیز در جای شایسته خویش قرار دارد. جایگاه‌ها و مراتب موجودات بر اساس تجلی اسماء الهی تثبیت شده‌اند؛ از این رو هیچ چیز نمی‌تواند در جای غیر خود ظاهر شود. تناسب صورت و معنا نیز از همین تناسب اسمائی سرچشمه می‌گیرد، زیرا هر صورت، ظهور یکی از اسماء الهی است.
در ادامه، برای تبیین پیوستگی عمل و جزاء، به این مثال توجه می شود که: خوردن مال یتیم در عالم معنا به صورت خوردن آتش تمثّل می‌یابد؛ زیرا حقیقت آن عمل در عالم عقل به صورت آتش است. این همان معناست که قرآن کریم از آن تعبیر کرده است به «انما یأکلون فی بطونهم نارا». نتیجه اینکه آنچه انسان در آخرت با آن مواجه می‌شود، همان صورت اعمال و ملکات خویش است.
روح پیامبر (ص) به سبب طهارت، در مشاهده صورت‌های جهنمی متألم نمی‌شود، زیرا آتش جهنم وظیفه تطهیر دارد و بر روح طاهر اثر نمی‌گذارد، در حالی که نفس آلوده از آن رنج می‌برد تا پاک گردد. بدین‌سان، بهشت و جهنم صورت‌های مثالی و ظهور فهم انسان از حقیقت اعمال خویش‌اند.
در پایان، تصریح می‌شود که «کد فهم خواب» همان رابطه و تناسب میان معنا و صورت است و این تناسب ریشه در تجلی اسماء الهی دارد؛ از آن رو که عالم بر بنیاد ظهور اسماء الهی بنا شده است، صور و معانی نیز بر مبنای همان تناسب تکوینی متحد می‌گردند.
آغاز محتوا:
۱. معنای عنوان و بنیاد بحث خواب:
«کد فهم خواب»: مراد از این تعبیر، بیان تناسب میان معنا و صورت در خواب است. باید دید که در عالم خواب چه حقیقتی از عالم عقل، یعنی عالم مرسلات کلیه، به صورت برزخی و مثالی تمثّل پیدا می‌کند. آن حقیقت، ریشه و باطن و در واقع حقیقت تکوینی همان صورت مثالی است.
۲. دو عامل مؤثر در تمثّل رؤیایی:
ظهور صورت‌های خواب از دو جهت تحقق پیدا می‌کند: نخست از ناحیه حقیقتی که از عالم غیب نازل شده و در قوه خیال تمثّل می‌یابد، و دوم از ناحیه ملکات روحی ما که تعیین کننده چگونگی ظهور آن حقیقت است. به تعبیر دیگر، از یک سو حقیقت غیبی تنزّل پیدا می‌کند و از سوی دیگر، ملکات و حالات روحی ما ظرف و کیفیت تجلی آن می‌شوند.
عمل و ملکات انسان سبب نزول صورت خاصی می‌گردند، زیرا عالم تکوین بر پایه وفا و وفاق استوار است؛ یعنی جزا و نتیجه هر چیز عین عمل و مقتضای همان است. از این رو میان معانی عالم عقل و صورت‌های مثالی تناسبی تکوینی برقرار است، و همین نکته، سرّ تعبیر خواب محسوب می‌شود.
۳. تناسب در عالم وجود:
همان‌گونه که تناسب میان اعضای بدن، چهره‌ای متناسب پدید می‌آورد، در نظام کلّی عالم نیز هر شیء در جایگاه مناسب خویش قرار گرفته است. در نتیجه هیچ موجودی با دیگری بی‌تناسب نیست و نمی‌توان جایگاه اشیاء را به دلخواه تغییر داد. ساختار عالم بر اساس تجلی اسماء و صفات حضرت حق شکل گرفته است. این تجلی‌ها موجب رتبه سازی، مرتبه سازی و مظهرسازی بر پایه اسماء الهی می‌شوند، بنابراین جایگاه‌ها و مراتب موجودات تثبیت شده و وقفی‌اند و قابل تغییر نیستند.
از این اصل برمی‌آید که جزا، همان وفا و تناسب است؛ و میان عمل و جزا هماهنگی تکوینی برقرار است.
۴. ریشه پیوستگی هستی در ظهور ذات واحد:
ریشه این تناسب‌ها و پیوستگی‌های عالم در وحدت ذاتی همه اشیاء است که از ظهور ذات واحد حضرت حق ناشی می‌شود. حضور عام الهی در سراسر هستی این پیوستگی را برقرار کرده است. بنابراین، تناسب ظاهری میان موجودات جلوه‌ای از تناسب اسمایی است، و در نتیجه تناسب میان صورت و معنا به تناسب اسماء الهی بازمی‌گردد.
بدین معنا که هماهنگی میان معانی و صورت‌ها، ریشه در هماهنگی میان اسماء الهی دارد. از همین رو، جزا نفس عمل است، و هر عمل صورتی مثالی را نازل می‌کند که عین حقیقت آن عمل است.
۵. تمثل اعمال در عالم مثال و نسبت آن با جزا:
برای توضیح این معنا می‌توان مثال زد: فرزند ناصالح نتیجه عمل ناصالح است، زیرا «انه عمل غیر صالح». کسانی که مال یتیم می‌خورند در حقیقت، صورت مثالی عمل شان در عالم عقل به صورت خوردن آتش ظهور می‌یابد. قرآن کریم به همین حقیقت اشاره دارد که:(ما از اعمال شما نسخه برداری می کنیم).
یعنی خوردن مال یتیم در ظاهر، همان خوردن مال است، اما در عالم معنا و در سطح عقلی، آن حقیقت به صورت آتش متجلی می‌شود. پس اعمال ما در عالم عقل نسخه برداری و ثبت می‌گردند و همان صورت در عالم مثال و برزخ تمثّل می‌یابد. این همان قانون هست که : در قرآن آمده، ما از عمل خود انسان نسخه برداری می‌کنیم.
۶. تأثیر طهارت روح در ادراک صور اخروی:
پیامبر اکرم (ص) هنگامی که صورت اهل دوزخ را مشاهده می‌کرد، در خود احساس درد و تألمی نداشت؛ زیرا نفس ایشان از هر آلودگی پاک بود و جهنم نمی‌توانست به او آسیبی برساند. حقیقت جهنم تطهیر نجاسات روحی است، و روحی که ذاتاً پاک باشد، از آتش جهنم آسیبی نمی‌بیند. اما کسی که در درون خود آلودگی دارد، همان آتش او را می‌سوزاند تا ناخالصی‌ها از او زدوده شود و در این حالت درد را احساس می‌کند.
بنابراین، بهشت و جهنم در حقیقت تجلی درونی خود شخص‌اند، و نفس انسان است که در صورت‌های مثالی خویش جزا را می‌بیند و می‌فهمد.
۷. نتیجه نهایی: معنا و صورت و ریشه اسمائی آن:
بر این اساس، «کد فهم خواب» همان تناسبی است که میان معنا و صورت برقرار است. این تناسب میان معنا و صورت از تناسب اسماء الهی سرچشمه می‌گیرد؛ چراکه عالم هستی بر مبنای ظهور و تجلی همان اسماء الهی بنا شده است. به همین علت میان همه مراتب و مظاهر عالم هماهنگی و تناسب ذاتی وجود دارد.
