حالات مختلف موجودات مظهر اسمائ مختلف الهی 

خلاصهٔ محتوا:

در این محتوا، بیان می‌شود که همه‌ی حالات و صفات و افعال موجودات، در حقیقت مظاهر و تجلیات اسماء الهی‌اند. هر موجود، از جماد تا انسان، ریشه‌ی وجودی و تکوینی در اسمای خداوند دارد و هر وصف و فعل او بازتاب یکی از اسماء حق است. به این معنا که دفاع موجودات از حریم خویش جلوه‌ی اسم قهّار، محبت به فرزند تجلی اسم محبّ، دیدن و شنیدن ظهور اسمای بصیر و سمیع، و جذب و دفع مظهر اسمای جمال و جلال هستند. همچنین عواطف از اسم رحیم، تکلم از اسم متکلم، و ادراک و فهم از اسم علیم سرچشمه می‌گیرند. تغییر و دگرگونی موجودات تجلی اسم خالق و ماحی، پذیرش اثر و قابلیت از اسم قابل، اثرگذاری از اسم فاعل، و حرکت و رفتار مظهر اسم قادر است. 

ادراکات و ملکات نفس به سبب قیومیت، از اسم قیوم ناشی می‌شود، و اختیار و خواستن انسان مربوط به اسماء مشیّت، مختار و مرید است. رشد و نمو موجودات نمود اسم ربّ است، و وجود و بقای آن‌ها تجلی اسمای رحمان، رحیم و قیوم. زیبایی‌ها نمایانگر اسم جمال، آفات جلوه‌ی اسم ضارّ، و منفعت‌ها از اسم نافع نشأت می‌گیرند. هدف‌داری و نظم وجودی اشیاء نیز از اسم حکیم الهی سرچشمه دارد. در پایان، تأکید می‌شود که هر شیء ترکیبی از چند اسم الهی است نه صرفاً مظهر یک اسم، و مجموعه‌ی اسماء الهی در هم تنیده‌اند تا هر موجودی در عالم پدید آید؛ چنانکه آیه‌ی شریفه‌ی «هو فی السما إله و فی الأرض إله» اشاره به همین معنا دارد: تجلی جامع همه‌ی اسماء الهی در کل هستی. 

آغاز محتوا:

• مقدمه: 

هر حالت و شأنی که در موجودات عالم وجود دارد قابل تحمل و توضیح است، چرا که همه‌ی موجودات دارای احوال و اوصاف وجودی هستند؛ این اوصاف و حالات و ادراکات و امیال آنان ریشه‌ای تکوینی و حقیقتی باطنی دارند و متصل به یک اصل حقیقی‌اند. 

از منظر توحیدی و معرفت شهودی گفته می‌شود که تمام امیال و ادراکات موجودات، ریشه‌ی تکوینی‌شان در اسماء الله است؛ یعنی هر میل، هر ادراک و هر فعل در هر موجودی مظهر یکی از اسماء الهی محسوب می‌شود. 

•  تجلی اسم قهّار در نظام دفاعی موجودات :

هر موجودی از حریم وجودی خویش دفاع می‌کند، و این دفاع در واقع مظهر اسم قهّار الهی است؛ زیرا از لوازم اسم قهّار آن است که خداوند ابزار دفاعی را برای هر موجودی می‌آفریند تا بتواند از وجود خود محافظت کند. پس هر حیوان و هر انسان در این جنبه، تجلی قهّاریت حق است. 

•  تجلی اسم محبّ در عشق به فرزند: 

محبت موجودات به فرزندانشان اعم از انسان یا حیوان ظهور اسم محبّ الهی است؛ زیرا این محبت در ذات هر مخلوق نهاده شده و از تجلی آن اسم در وجودشان سرچشمه می‌گیرد. 

• تجلی اسمای سمیع و بصیر در قوای ادراکی: 

ادراک دیداری و شنیداری در انسان و حیوان، ظهور اسم بصیر و سمیع است. هر دیدن و شنیدن، جلوه‌ای از دید و سمع الهی در مرتبه‌ی مخلوق است. 

• تجلی اسمای جمال و جلال در جذب و دفع: 

جذب مواد غذایی توسط بدن از مظاهر اسم جمال الهی، و دفع سموم از بدن از تجلیات اسمای جلالی است؛ پس جذب و دفع در نظام وجودی موجودات، نمایانگر هر دو جنبه‌ی جمال و جلال خداوند است. 

• تجلی اسم رحیم در عاطفه و احساسات: 

احساسات و عواطف در هر انسان و حیوان از مظاهر اسم رحیم الهی هستند؛ زیرا رحمت و رأفت در درون آنان ریشه دارد و نمود رحیمیت الهی است. 

• تجلی اسم متکلم در نطق و سخن گفتن :

سخن گفتن، چه در انسان و چه در حیوان، ظهور اسم متکلم است. هرچند کلام و نطق در مرتبه و لفظ متفاوت باشد، اما اصل توانایی تکلم، تجلی همان اسم الهی محسوب می‌شود. 

• تجلی اسم علیم و مصوّر در ادراک و تخیل: 

درک و فهم هر موجودی تجلی اسم علیم است، و قدرت تصور و تخیل در انسان و حیوان از مظاهر اسم مصوّر می‌باشد. اندیشیدن انسان تجلی اسم علیم، و علم به جزئیات ظهور اسم خبیر، و علم به کلیات نمود اسم علیم است. ادراکات حسی همچون چشیدن، دیدن، و لمس کردن، جملگی از زیرمجموعه‌های تجلی اسم علیم الهی‌اند. 

• تجلی اسمای خالق و ماحی در تغییر و تبدیل: 

هر تغییر و تبدّل در عالم ماده مظهر اسم‌های خالق و ماحی است. تغییرات جوهری و تبدّل مادی همان‌گونه که در حرکت جوهری مطرح می‌شود از تجلیات این دو اسم الهی سرچشمه می‌گیرد. 

•  تجلی اسم قابل در استعداد و پذیرش اثر: 

وجود قابلیت در موجودات مادی برای پذیرش اثر و دریافت کمال، مظهر اسم قابل است. در عالم مجردات، به جای پذیرش استعدادی، دریافت فعلی مطرح است؛ زیرا مجردات فاقد استعداد به معنای مادی هستند. 

• تجلی اسم فاعل در تأثیرگذاری موجودات :

هر موجودی توان آن دارد که در دیگری اثر بگذارد؛ نفسِ انسان یا حیوان در بدن خود تأثیر می‌گذارد، و موجودات بر یکدیگر نفوذ دارند. این تأثیرگذاری‌ها همه جلوه‌ی اسم فاعل الهی هستند. 

• تجلی اسم قادر در حرکت و فعل: 

انجام هر کار، حرکت و فعالیت بدن، ایستادن و نشستن، همگی مظهر اسم قادر الهی‌اند؛ زیرا توان حرکتی و فعل، از قدرت الهی در مخلوق پدید آمده است. 

• تجلی قیومیت الهی در نفس ناطقه :

صورت‌های علمیه، ادراکات، ملکات و احوال ما، همگی قائم به نفس ناطقه‌اند؛ چرا که نفس ناطقه انعکاس اسم قیوم حق است. روح انسان مظهر قیومیت الهی است، و همین سبب قوام بدن و ادراکات به نفس می‌گردد. 

•  تجلی مشیت، اراده و اختیار در انسان: 

داشتن خواست و اراده در انسان مظهر اسم‌های مشیّت، مختار و مرید است. هر یک از این اسماء وجهی از اراده‌ی الهی‌اند که در انسان منعکس شده است. 

•  تجلی ربوبیت در رشد و نمو: 

رشد و نمو در گیاهان، حیوانات و انسان‌ها از مظاهر اسم ربّ می‌باشد؛ زیرا ربوبیت الهی هر موجود را به سوی کمال نوعی خود رشد می‌دهد و پرورش می‌کند. 

•  تجلی اسمای رحمان، رحیم و قیوم در هستی و بقا: 

وجود هر موجود تجلی اسم رحمان، پذیرش کمالات ثانوی نمود اسم رحیم، و پایداری و بقای آن مظهر اسم قیوم الهی است. 

• تجلی اسم جمال در زیبایی و اسم ضارّ و نافع در آفات و منافع: 

زیبایی‌های جهان جلوه‌ی اسم جمال، و آسیب‌ها و آفات نمایانگر اسم ضارّ است. در مقابل، ثمرات سودمند و منافع موجودات تجلی اسم نافع به شمار می‌رود؛ جذب امور مادی و معنوی به بدن و روح نیز از آثار همین اسم نافع است. 

• تجلی اسم حکیم در نظام هدفمند هستی: 

استحکام و نظم و هدفمندی موجودات از مظاهر اسم حکیم است. هر موجود دارای غایتی نوعی است و همه‌ی غایات نهایی آنان بازگشت به حضرت حق دارند؛ این جهت‌داری و تدبیر غایی نظام خلقت، نمایش حکمت الهی است. 

• جمع‌بندی و نکته نهایی درباره‌ی ترکیب اسماء :

در جمع‌بندی تأکید می‌شود که هر موجود، مجموعاً مظهر اسماء متعدد الهی است و نه فقط یک اسم خاص. ترکیب و تلفیق اسماء در وجود هر شیء، موجب تحقق آن می‌گردد؛ به همین سبب، آیه‌ی شریفه‌ی قرآن معنا پیدا می‌کند: 

«هو فی السما إله و فی الأرض إله»  یعنی خداوند در آسمان‌ها و زمین با ربوبیت جامع خویش تجلی یافته است. ربوبیت الهی در همه‌ی اشیاء ظهور دارد نه تنها در یک اسم خاص، بلکه در جامعیت اسمای الهی که در کل عالم جریان دارد.