نظر خداوند به مومنین

خلاصه محتوا:

در این محتوا، محور اصلی موضوع، کیفیت و چگونگی نظر و توجه خداوند به مومنان و آثار آن در زندگی آنان است. ابتدا توضیح داده می‌شود که هر مومن دارای نوری الهی است که منشأ آن صفات، اخلاق، اعمال صالح و نیت‌های پاک اوست. شدت و قوت این نور وابسته به میزان صفا و خلوص و فراوانی صفات نیکوی فرد است. خداوند به دلیل همین نور و قابلیت‌های اخلاقی و معنوی، متناسب با ظرفیت هر فرد، به او نگاه ویژه‌ای دارد و بر اساس حکمت و علم و لطف خود پاسخ‌های متفاوتی به مومنان می‌دهد.

تاکید می شود که نحوه نظر و تجلی الهی براساس عمق، تعداد و اخلاص ملکات و اعمال صالح مومن است. مومن باید یقین کامل به لطف و حکمت و رحمت بی‌نهایت الهی داشته باشد و هیچ گاه به اعمال خود تکیه نکند، بلکه همه توفیقات را از جانب خدا ببیند. پاسخ الهی به نورانیت اهل ایمان، گاه در قالب دفع بلا، آسان شدن امتحانات، توفیقات معنوی، محبوبیت اجتماعی، برکت مال و فرزند، رفع بیماری‌ها یا عذاب‌های دنیوی و اخروی و حتی تأخیر در پاداش ظهور می‌یابد.

در ادامه، به انواع موانع تکوینی و عوامل رفع آن‌ها اشاره می‌شود، مثل یقین به لطف خدا، استغفار دائمی، توبه، صدقه، خدمت به خلق، تداوم عبادت و برخی اذکار مخصوص. همچنین توضیح داده می‌شود که برخی گناهان اثر عبادات را از بین می‌برند یا کاهش می‌دهند و برای اثرگذاری بیشتر عبادات باید معرفت، خلوص و تداوم آن، همراه با خدمت به خلق، رعایت گردد. تجلیات الهی نسبت به مومنین وابسته به صفات و ظرفیت روحانی آنان در سه سطح ذاتی، صفاتی و افعالی تقسیم می‌شود و تجلیات عالی نصیب خالص ‌ترین مومنان و معصومین است.

در پایان، تفاوت ظرفیت‌ها، درجات ایمان و گناهان و فضایل توضیح داده می‌شود و تأکید می‌شود که راز تأثیر هر عمل و ذکر یا فضیلت معنوی در رفع موانع و دریافت رحمت الهی، امری توحیدی و منحصر به علم الهی است. در مجموع، نگاه و فیض الهی بر مومنان متناسب با نورانیت، اخلاص، ملکات و اعمال آن‌ها و دوری از ظلمات و گناهان رخ می‌دهد.

مقدمه:

• ضرورت توجه به اصول و مبانی:

 این محتوا مبحث نظر خداوند به مومن را مطرح می کند. برای اینکه عمق این بحث به ‌خوبی روشن گردد، لازم است به اصول و مبانی توجه نموده تا معنای این جمله که خدا به مومنان نظر می‌کند، به چه معناست، چگونه و تا چه اندازه خداوند نظر می‌فرماید، به چه شکلی و از چه راهی این نظر صورت می‌گیرد و تا چه زمانی ادامه دارد.

• منشأ نور الهی در مومن:

در هر مومنی نوری الهی وجود دارد که باید سرچشمه ‌های آن مشخص گردد. این نور برگرفته از ایمان فرد به خداوند، یقین او به ملکوت عالم، یا ناشی از اخلاق نیکوی مومن، مانند بخشندگی، صبر، عزت نفس، عمل صالح، عفو، رأفت، مهربانی، معرفت توحیدی، نیت خالص، صداقت، رضا و تسلیم، و احسان است.

نوری از ملکات و فضیلت‌ها و اعمال صالح و نیت‌های پاک مومن انعکاس و در وجود او احساس می‌شود. هر قدر این ملکات بیشتر باشد نور قوی ‌تر است و هرچه نیت خالص ‌تر باشد، نور شدیدتر می‌گردد؛ این نور، نور توحید است.

• توجه و تجلی حق بر مومن:

خداوند به دلیل نور موجود در مومنان، که ناشی از فضیلت‌ها و اعمال نیک و نیت‌های خالص است، به آنان توجه و نظر می‌فرماید و بر آنها تجلی می‌کند. این تجلی بر اساس ویژگی‌های ظریف و ریز مرتبط با مومنان است؛ مانند نیت خالص، تداوم عمل نیک، تعدد و عمق ملکات و شدت فضیلت‌ها و به میزان قوّت اخلاق و فضایل مومن، توجه و تجلی الهی افزون‌ تر خواهد بود و این تجلی بسته به ظرفیت روحی و معنوی هر مومن صورت می‌پذیرد.

• معیار تفاوت در پاسخ الهی به مومنان:

پاسخ خداوند به نورانیت و روحانیت مومنان یکسان و هم‌اندازه نیست. براساس حکمت و لطف الهی و علم و قدرت او، هر نورانیتی، پاسخ و جلوه خاص خود را دارد و خداوند به نوع، تعدد و عمق ملکات هر مومن توجه می‌کند؛ همچنین نسبت میان نور و ظلمت یا نقاط ضعف روحی در انسان را مورد توجه قرار می دهد. بنابراین میزان صفات نیک، عمق آنها، خلوص عمل و حضور برخی نقایص مانند رزائل اخلاقی، همه در میزان تجلی و توجه الهی مؤثر است.

• ضرورت یقین به لطف و رحمت الهی:

مومن باید یقین کامل به لطف و رحمت الهی داشته باشد و هیچ گاه به اعمال خود تکیه نکند، بلکه عبادت و خوبی‌ها را هم فضل و توفیق خداوند بداند و احساس مالکیت برای اعمالش قائل نشود. اصل توجه خداوند به مومن، یقین به رحمت و لطف بی‌نهایت الهی است که هر مومنی به خدا دارد، نه به شمردن اعمال نیکو. سِر اینکه به اعمال بعضی از مومنین به سرعت پاسخ داده می شود این هست که یقین به رحمت نامتناهی دارند و هیچگونه مالکیتی بر اعمال خود قائل نیستند، خوبی هایی که انجام میدهند را توفیق و رحمت الهی می دانند. (بستر سازی انجام آن عمل نیک را از جانب خداوند می دانند.)

• تجلیات و مظاهر پاسخ الهی به نورانیت اهل ایمان:

پاسخ خداوند به نورانیت و فضیلت اهل ایمان به اشکال مختلفی بروز می‌کند، مانند:

— دفع بلاهای متعدد در دنیا؛

یکسری بلاهایی که قرار بوده به مومن برسد را دفع می کند

— برداشتن موانع تکوینی از راه مومن؛ مثل: موانع استجابت دعا

— دفع بیماری‌های سخت یا آسان و قابل تحمل کردن آنها : بعضی اوقات بیماری که مومن را از پا در می آورد را از او دفع می کند یا اساساً آن بلا و بیماری را دفع می کند و یا آن بیماری را محدود و سبک می نماید یا آن را قابل تحمل و سهل می کند یعنی اگر بیماری به مومنی داده می شود صبر بر آن را نیز به او می دهد.

— قرار دادن بیماری به عنوان کفاره گناه یا عاملی برای تعالی روحی؛

— دفع فقر یا محدود کردن فقر بر مومن؛

— آسان کردن امتحان‌ها و سبک نمودن آن بر مومن؛

— توفیقات معنوی، مقامات توحیدی، محبوبیت اجتماعی، برکت مال و علم، حافظه قوی، استنباط و فهم قوی؛

— فرزند صالح، فصاحت و بلاغت در کلام ، حفظ آبروی مومن؛

— رفع یا محدود کردن عذاب‌های دنیوی و اخروی؛

— اعطای صبر و مقاومت در برابر سختی‌ها و بیماری‌ها؛

— عفو و بخشایش گناه و تحمل فقر و بلایا؛

— گاه حواله کردن پاداش به قیامت و ذخیره نمودن اجر کامل در آن عالم.

• تفاوت درجات یقین و ایمان و پاداش مبتنی بر نوع و تعداد اعمال و ملکات:

یقین و معرفت اهل ایمان نسبت به خداوند و اسماء الهی در درجات و مراتب گوناگون قرار دارد و این امر بر میزان و نوع پاداش الهی نیز تأثیر می‌گذارد. ایمان و اعمال نیک و ملکات مومنان از سه نظر با هم فرق دارند: نوع، تعداد و عمق(شدت).

— بعضی افراد اهل عمل خیر و خدمت به خلق هستند برخی اهل عفو و گذشت هستند ، برخی جواد و بخشنده و برخی اهل رضا و تسلیم هستند و نوعاً اعمال نیکشان متفاوت است.

—  تعدد اعمال نیک در مومنان : بعضی یک ویژگی خوب دارند بعضی بیشتر . نظر و تجلی خداوند متناسب با این سه مورد می باشد.

ایمان و ملکات مومنین در واقع یا صدردرصد هست : یعنی ایمان ، یقین ، اخلاص و معرفت و همه ملکات را دارند که این مومنین معصومین هستند ، هیچ گونه ظلمت و گناهی را دارا نمی باشند و پاداش و عنایت الهی مطلق برای آنان در نظر گرفته می شود از بهترین نعمت های غیبی بهره مند اند.

 اما سایر مومنان که نبی و اما نیستند ایمان شان به خداود توئم با گناه و تعلقات هست و گناهان اهل ایمان نیز یکسان نیست. خداوند نوع و شدت و عمق خوبی‌ها و بدی‌ها مورد توجه و نظر قرار می دهد و متناسب با آن ها پاداش اعطا می‌نماید.

• نقش موانع تکوینی و راه‌های رفع آن:

موانع تکوینی که در زندگی مومنان رخ می‌دهد، گاه به علت گناهان و تعلقات، و گاه از سر لطف الهی و برای ارتقاء به مراتب بالاتر است. برخی موانع را نمی‌توان با هیچ عمل خیری رفع کرد اما برخی موانع تکوینی با عواملی همچون:  یقین به لطف ، تدبیر و رحمت خدا، استغفار دائمی: اینکه گفته می شود هر روز استغفار کنید یکی از علل رفع موانع تکوینی هست و دیگری از بین رفتن گناهان انسان، توبه، ذکر صلوات، توسل به معصومین، صدقه دادن، خدمت به خلق (به ویژه سادات فقیر) و تداوم عبادات موثر در رفع موانع تکوینی می‌شوند.

• اثر گناهان بر عبادات و عوامل مؤثر در افزایش آثار عبادت:

برخی از گناهان (مانند کفر، شرک، نفاق، خودخواهی، عجب و غرور و کینه) اثر عبادت را حبط و بی‌اثر می‌سازند. برخی دیگر سرعت عبادات و اثر عبادت را کاهش می ‌دهند. برای شکوفا شدن آثار عبادت، معرفت نسبت به عبادت، یقین به لطف و حکمت الهی، نیت خالص، تداوم عبادت و ترکیب آن با خدمت به خلق تأکید می‌شود. قصد و نیت نهایی عبادت ‌کننده نیز مورد توجه و نظر ویژه خداوند قرار می‌گیرد.

• انواع تجلیات الهی بر اساس صفات و اخلاص مومن:

تجلیات الهی با اسما الله هست که به سه دسته تقسیم می‌شود: ذاتی، صفاتی و افعالی.

تجلیات ذاتی نصیب خالص ‌ترین اهل ایمان، تجلیات صفاتی نصیب آنان که ملکات کمتری دارند و تجلیات افعالی نصیب دیگران می‌شود. پاک ‌ترین عمل، بالاترین یقین و عمیق ‌ترین ملکات زمینه بهره ‌مندی از تجلیات ذاتی را فراهم می‌سازد.

هر اندازه توجه و عبادت خداوند صادقانه تر و همراه با خدمت به خلق باشد، همچنین بدون انتظار از خلق و خداوند باشد با پاسخ جامع تری از حق روبرو می شود (یعنی خداوند به او نظر سریع تر و جامع تری دارد).

• تفاوت درجات ایمان و سرّ تفاوت پاداش‌های الهی:

هر عمل صالح و هر فضیلتی نوری دارد و مومن با همان نور و خوبی ها توفیقاتی را بر خوردار می شود و عبادات خود را با همان نور حفظ می کند .

در برخی مواقع پاسخ خداوند به اعمال نیک انسان پاک کردن گناه هست برخی مواقع  پاسخ خداوند به نورانیت مومن توفیقات معنوی و یا به تاخیر انداختن پاداش می باشد.

 توجه به اینکه کدام عبادات چه پاداش دنیوی و چه پاداش اخروی دارد سر توحیدی است.

ایمان در مراتب اولیه و متوسط با گناهان و تعلقات همراه است اما در مراتب بالاتر که ایمان و یقین کامل هست صرف نورانیت می باشد با گناه و تعلقات آلوده نمی شود و به همین جهت خداوند به این دسته از مومنین بالاترین پاداش را می دهد و بالاترین پاداش الهی با تجلیات ذاتیه و اسمائیه است .

• اسرار تأثیر اعمال و فضائل معنوی و ارتباط با لطف و علم الهی:

اثر هر عبادت یا فضیلت اخلاقی بر رفع موانع و جلب رحمت الهی، سرّی از اسرار توحیدی است که جز معصومین و برخی اولیای الهی از حقیقت آن آگاه نیستند. به همین علت انسان باید در عبادت و بندگی و پاکی نیت به اخلاص مطلق برسد تا از بالاترین فیوضات الهی بهره‌ مند گردد.